Beste mevrouw Koster,

U kent mij niet, maar na het lezen van uw artikel Arts heeft eenzaam beroep in medisch contact, heb ik het gevoel dat ik u wel een beetje ken.

Wat is uw verhaal mij uit het hart gegrepen!De grote herkenbaarheid erin stemt me verdrietig.

Terugtrekken

Zo’n dokter ben ik ook. Met het door u zo treffend beschreven terugtrek-gedrag. Ja, een beetje minder werken helpt: inleveren van inkomen en vrije dagen om de noodzakelijke ademruimte te vrijwaren. Het sociale leven al een hele poos op de waakvlam. Verslaving herken ik ook, zij het in de vorm van een redelijk onschuldige maar daarom niet minder ongewenste snoepgewoonte. En verder helpt het om te sporten, te schrijven en te mediteren.  En de relativerende aanwezigheid van een fijn gezin en goede maten.

Loopbaanconsulent

En al heb ik een talent voor burnout, en heb ik de afgelopen maanden nooit dichter langs die grens gescheerd, ik denk niet dat het zal gebeuren. Daarvoor zijn mijn ingebouwde alarmbellen te goed ontwikkeld, en dan onderneem ik actie.

Zoals recent: na wat rondsurfen op de KNMG-site zoekend naar contactpersonen die kunnen helpen bij  carričrevragen, heb ik de telefoon gepakt en een afspraak gemaakt met een loopbaanconsultant. Want al weet ik wel dat ik een goede huisarts ben, ik stel me steeds grotere vragen of dit vak nog wel vol te houden valt.

Verlichting

In tegenstelling tot uw verhaal, ervaar ik euthanasie juist als erg zinvol en vervullend. Dat doe ik met hart en ziel, en het geeft me energie. Ja, het is loodzwaar, en ja je staat er uiteindelijk alleen voor. Maar het kunnen geven van de ultieme verlichting, brengt mij bij de kern waar het om gaat: leven en dood. Het moeilijkste en het mooiste tegelijk. Als het goed gaat. En ik prijs me gelukkig dat dit tot op heden steeds goed verlopen is. Maar je steekt je nek uit en dat blijft altijd spannend tot de opluchting komt in de vorm van een brief van de euthanasie commissie die zijn zegen geeft over de zorgvuldige aanpak.

Het kan en mag niet zo zijn dat artsen met deze vorm van zorg in de kou komen te staan, zoals met Nico Tromp gebeurd is. Totaal in de steek gelaten, hoe radeloos eenzaam moet hij zich gevoeld hebben?

Leed en onmacht

Wat ik zelf  veel moeilijker vind, is al dat andere leed waar we als dokter mee te maken hebben: de onmacht om te kunnen helpen bij al die mensen met onverklaarde klachten, zorgen om kinderen, financiële problemen, relatie ellende, angst, werk kwijt, arbeidsconflicten, agressie, geweld of de dreiging van geweld, drugsgebruik, depressies… Die stroom van patiënten die ons spreekuur bezoekt en aan wie je elke keer opnieuw aandacht aan wil geven, luisteren, proberen te motiveren voor gedragsverandering of een verwijzing  waar ze misschien nog niet aan toe zijn, of waar ze al zo vaak geweest zijn en weer een illusie armer geworden zijn. Een nieuwe knauw in het zelfbeeld. Schipperen tussen de wens van de patiënt en wat jij nodig vindt als dokter. Waarna ze weer bij je terug komen.

Alles in die korte consulten want de druk ligt hoog en je moet verder.

Spreekuur

Hoe anders voel ik me na een spreekuur met hier en daar een klein ingreepje, een huidprobleempje, een koortsig kindje, een pijnlijke voet, een keelontsteking… Het is de mix die steeds meer opschuift naar de eerste categorie die het spreekuur zwaar maakt. En de toekomst voorspelt niks goeds: steeds meer en steeds moeilijker problematiek wordt bij de huisarts over de schutting gegooid. Het kan niet anders of de wal zal ooit het schip keren.

Megalomane welzijnswerker

Douwe de Vries, huisarts in Amsterdam, schreef in januari 2007 al eens in Patient Care: ‘Is de huisarts eigenlijk wel bereid en in staat deze lawine aan problemen en klachten te verwerken en het hoofd te bieden? Wil de huisarts dat allemaal wel op zijn bord? Gaat hij niet steeds meer als een soort omnipotente welzijnswerker functioneren, die wel megalomaan moet zijn om niet binnen korte tijd volledig overspannen en opgebrand te raken?’

De vragen zijn nu anno 2013 alleen maar prangender geworden.

Ongefilterd leed

Ik denk dat dat ook precies raakt aan een van de zaken die u beschrijft: precies die dokter die van nature niet goed is in begrenzen (met horkerigheid aan het andere einde van het spectrum: extreem begrenzen) is extra kwetsbaar. En dat mes snijdt aan twee kanten: het maakt die dokter een goeie dokter. Zo’n dokter wil je aan je bed als het niet goed met je gaat. Maar precies die dokter loopt leeg door al dat leed dat ongefilterd binnenkomt.

Dan voel ik me zwak, en daar schaam ik me dan voor. Dat ik het werk van elke dag blijkbaar niet zo goed aankan als iedereen om me heen dat lijkt te kunnen. ‘Daar hoor je toch tegen te kunnen’ is de heersende opinie, vertel je in het filmpje wat volgende op je artikel.

Zorg voor de dokter

Mijn meditatie helpt. Maar het is niet altijd genoeg. Zen moet geen doping worden om het vol te houden. Kleine confessie: soms schaam ik me zelfs over mijn zen: dat het alleen zwakke mensen zijn die zoiets nodig zouden hebben. Compleet belachelijke cognitie natuurlijk, maar ik ben nu even (te) eerlijk.

Mijn eigen arts-en-zen netwerkje is al een zelf georganiseeerde vorm van (na)zorg. Nazorg waar u zo voor pleit.

Handle with care

De sticker op mijn agenda spoort dagelijks aan:  ’Handle with care’. (Veel) dokters zijn (ook) kwetsbaar. Niet alleen de patiënt moet met care behandeld worden. Ook de dokter. Misschien verlegt mijn roeping zich stilaan van de zorg naar de patiënt naar de zorg voor de dokter.

U lijkt me een ontzettend fijn mens en een geweldige arts. Wat een verlies dat u gestopt bent als longarts. Ik hou u op de hoogte hoe het met mijn carričre gaat.

(Deze tekst verscheen eerder op Artsennet – artsennet.nl)

Hoezo vrije ondernemer?

Begin november zond BNR een debat uit over het thema ‘Help de dokter verzuipt’. Na de uitzending werd er in het publiek volop verder gedebatteerd. Een (ZN) man uit het publiek merkte op: ’ja maar die dokters willen ook allemaal vrij ondernemer blijven’. VRIJ ondernemer? Daar wil ik het met u wel even over hebben.

De preferente zorgverzekeraar in mijn regio, bood ons het nieuwe contract aan voor 2014. Nou ja: aanbieden? Te nemen of te laten, want onderhandelingsruimte is er niet. Een bloemlezing uit de meest tenenkrullende bepalingen:

Noodgeval

Bij acute zaken moet de verzekerde dezelfde dag terecht kunnen voor een consult, bij niet-acute zaken moet elke verzekerde binnen 2 werkdagen voor consultatie terechtkunnen. Hoezo vrije ondernemer? Mag ik mijn praktijkvoering niet meer zelf organiseren? Gaat de zorgverzekeraar zich nu ook al bemoeien met hoe ik mijn praktijk run?

Dure medicijnen

De huisarts wordt er verantwoordelijk voor dat dure (vervangbare) geneesmiddelen, voorgeschreven door de specialist, omgezet worden naar goedkopere generieke medicijnen. Hoezo vrije ondernemer? Ben ik nu ook al verantwoordelijk voor de medicijnen die een andere dokter voorschrijft (en die wellicht een sterkere positie heeft tegenover de zorgverzekeraar, want waarom gaat de zorgverzekeraar het probleem niet aanpakken daar waar het ligt?) Blijkbaar is er niets geleerd uit de vorige ervaringen met omzetten van deze medicijnen. Ik voorspel hele hordes boze en claimende patiënten, overspannen apothekersassistentes, boze specialisten aan de lijn…

Onbetaalbare zorg

Verlaging van de tarieven voor intensieve zorg. Hoezo vrije ondernemer? Deze palliatieve zorg die heel veel voldoening geeft, maar ook erg intensief is, blijkt dus helemaal niet zo gewaardeerd te worden door de zorgverzekeraar. Voor de patiënt, in deze fase van zijn of haar leven het meest kwetsbaar en afhankelijk, is deze zorg onbetaalbaar. En dit bedoel ik niet letterlijk.

Alsook de verlaging van de tarieven voor M&I. Vrije ondernemer? Eerst zorg overnemen uit de tweede lijn en de praktijk hierop organiseren, voor een fractie van de prijs wat het in de tweede lijn kost. En vervolgens tarieven naar beneden.

Voorspelbaar geluk

Van de goede professor Vinck die ons in de geneeskunde opleiding Medische Psychologie doceerde, heb ik onthouden dat geluk te maken heeft met de mate waarin je het leven ervaart als ‘meaningful, manageable, negotiable en predictable’.

Meaningful? Is mijn werk als huisarts zinvol? Soms niet, vaak wel. Ga het eens aan die palliatieve patiënt vragen, beste zorgverzekeraar. Of aan de mevrouw die voor haar spiraaltje niet naar de gynaecoloog hoeft, en zo blij is dat dat ook gewoon bij de huisarts kan.

Manageable? Soms niet, vaak wel. Maar niet als de zorgverzekeraar gaat bepalen hoe ik mijn praktijk moet managen.

Negotiable? Nee dus. Er kan en mag niet onderhandeld worden.

Predictable? Haha. Dat is een goeie. Niks zo grillig als het beleid. Wat vandaag ingevoerd wordt, kan morgen met evenveel gemak weer afgevoerd worden. Heel moeilijk om daarop te investeren.

Wederzijdse verplichtingen

We hebben de zorgverzekeraar een brief gestuurd met onze opmerkingen en verzoeken. Benieuwd of er antwoord komt. Oh ja, in het hele contract is er geen letter te vinden over wanneer de zorgverzekeraar ons betaalt. Er wordt wel verwezen naar de gedragscode Goed Verzekeraarschap, maar mijn secure collega heeft ook dat helemaal uitgespit. Geen woord over betalingstermijnen. Dan toch een vorm van vrijheid: vogelvrij.

Vrij ondernemer? Laat me niet lachen.

Tekenen bij het kruisje.

(Deze tekst verscheen eerder op Artsennet – artsennet.nl)

Is er een dokter in de zaal?

Laatst nam ik deel aan een intensieve zenretraite, een sesshin heet dat officieel. Met ruim tachtig mensen waren we de uitdaging van deze mentale marathon aangegaan. Zes dagen intensief mediteren, afgewisseld met sport en lezingen. Het hoofd leeg maken, de batterijen weer opladen. Voor mij al de zevende keer, ik ken het klappen van de zweep ondertussen.

Maar intensief blijft het wel. En zo gebeurt het wel eens dat iemand niet lekker wordt, wat duizelig wordt, of gaat hyperventileren, dat soort vervelende dingen. Zo ook nu: een beetje oververmoeid aan deze marathon beginnen bleek niet de goede manier, en de dame in kwestie kreeg net geen appelflauwte.

Actie in de zaal

Meteen actie in de zaal: ze werd naar buiten geholpen en meteen stond er een groepje van een man of vier om haar heen. Ik nam als huisarts het voortouw, en toen alles wel mee bleek te vallen, en ze alweer goed bij kennis begon te komen, werd duidelijk dat ook de andere omstaanders uit de zorg kwamen. De ‘zieke’ had een mooi clubje om zich heen verzameld: een anesthesioloog, een wijkverpleegkundige en ik dus als huisarts. De psychiater kwam ook nog even uit de zaal om polshoogte  te nemen, maar die kon gelukkig onverrichter zake terug.

Zitten

Helemaal op het einde van de sesshin, ontdekte ik dat er ook nog een radioloog in de groep zat. Wonderlijk toch. Hoe komt het toch dat de gezondheidszorg steeds ruimer vertegenwoordigd wordt in zenmeditatiegroepen overal in het land? Wat zoeken ze daar? Wat hebben ze nodig?

Voor mij gaat zenbeoefening over: hoe ga je om met jezelf? Met je collega’s? Met je patiënten? Met je gezin? En hoe wil je dat er met jou omgegaan wordt?  Hoe sta je in je werk? Hoe hanteer je de steeds toenemende werklast? En de emotionele impact? Hoe hou je het vol? Hoe geef je aandacht zonder jezelf onderweg kwijt te raken? Hoe blijf je betrokken en geďnspireerd? Wat is je doel?

Zen traint de mentale flexibiliteit die levensnoodzakelijk is in ons vak. Maar je moet er wel voor gaan zitten.

Haantjesgedrag

Het is de hoogste tijd dat dokters meer aan zelfzorg gaan doen. Dokters zijn zo gesocialiseerd (om niet te zeggen doorgeslagen) in dat stoere gedrag van altijd maar doorgaan, dat er behoefte blijkt aan tegenwicht. Tegen de apenrots. Tegen haantjesgedrag. Tegen de burn-out. En het mooie aan de zen manier van zelfzorg is dat anderen er ook wel bij varen.

Verbinden

Mijn doel zie ik zo: de verbinding maken tussen arts en zen. Meer zorg in de zorg. Dat is de richting die ik uit wil. Onderweg genietend van alles wat ik tegenkom, was ik van plan om zo nog lang en gelukkig te werken.

Met veel plezier blijf ik de huisartsenrol in deze sesshins spelen en geniet erg van het contact met deze gelijkgestemde collega’s. In de afgelopen jaren passeerden zo al een niersteentje, een tekenbeet, een gebroken middenvoetsbeentje (ook deze mentale marathon levert wel eens een blessure op), een beetje rare huiduitslag,…. En ook een keer een psychose. Kwam die psychiater toch nog van pas!

(Deze tekst verscheen eerder op Artsennet – artsennet.nl)