Er was eens een wijze zenmeester. Bij wijze van ochtendgymnastiek rende hij elke ochtend een rondje om zijn eigen ego. Elke ochtend moest hij halverwege bekaf opgeven en het hele stuk weer terug rennen. Er was geen rondkomen aan.

Deze quote ging niet over hem, maar zo’n zenmeester heb ik gekend. Ik ging bij hem in de leer op het moment dat mijn leven wat over de rand liep en ik niet zo goed wist waar te beginnen met hozen. Al meteen in het eerste gesprek stelde hij me gerust: als ik nou maar braaf twee keer per dag bleef mediteren, zou alles vanzelf helemaal goed komen. Werkdruk, snoepdrang en andere ongemakken zouden verdwijnen als sneeuw voor de zon. Dat drukte hij mij zo stellig op het hart dat ik hem klakkeloos geloofde en met een glimlach een fortuin betaalde voor elk gekoesterd coachingsuur.

Waar houdt een groot ego op en begint de narcist? Op het moment dat iemand zijn eigen wijsheid 200 euro per uur waard acht?

Ik sneerde weleens terug: ‘Jij manipuleert mij!’ als hij mij onder druk zette om een sesshin te volgen of mij haast tot huilen bracht net voor ik een hele zaal met dokters moest toespreken.

Dan snoerde hij mij de mond met de dooddoener: ‘Je praat weer vanuit je onderbewuste.’

Mijn onderbewuste bleek in die tijd wijzer dan ikzelf.

Hij verweet me een gebrek aan gevoeligheid voor sociale codes. Ik was de spreekwoordelijke olifant in de porseleinkast. Auw, die deed pijn.

Gelukkig bleef ik wel mediteren, zodat ik er mijn eigen lessen uit kon trekken. Al waren dat vaak andere lessen bij dan hij bedoeld had. Pas na bijna twee jaar kwam ik tot het besef dat ik écht gemanipuleerd werd, dat er een ranzig randje van geestelijk misbruik in onze leraar-leerlingrelatie geslopen was. Snel wegwezen was de boodschap. Dat deed ik dan ook. Door scha en schande weer wat ouder en wijzer geworden.

Ik heb geen enkele spijt van deze periode. Ik heb er ontzettend veel van geleerd. Ook leerde ik dat iedereen – ja, ook ik, die altijd dacht zo sterk te zijn – vatbaar is voor misbruik. Ik voel nu haarfijn aan als iemand dat pad op gaat en narcisten ruik ik op een kilometer afstand.

Nog een plus: ik heb veel meer begrip voor vrouwen – het zijn nog altijd zelden mannen – die misbruik hebben meegemaakt. Veel patiënten hebben dergelijke verhalen. Dan luister ik. ‘Er zijn’ in plaats van ‘het willen oplossen’. Ik heb veel meer vertrouwen in de eigen kracht van mensen. De kracht en de bereidheid om te blijven kijken, om alles onder ogen te zien, terwijl je jezelf geruststelt: ‘Het is oké. Wat het ook is, ik kan het hebben.’ Zo groeit vertrouwen.

Met die bereidheid om te blijven kijken, geef je het toeval de kans: de kans om iets te ontdekken, op iets te stuiten dat je niet gezien of verwacht had. Zoals ik ontdekte dat ik gemanipuleerd werd. En daaruit de kracht putte om heel hard weg te rennen van deze zenmeester. Om er een veel zachtere te ontmoeten. Wiens rode draad steeds is: vertrouwen kan niet zonder mildheid.

Edel Maex, psychiater en mindfulnessleraar, zegt letterlijk dit: ‘Vertrouwen is niet afdwingbaar. Als iemand je zegt: “Je moet mij vertrouwen!” zet dan al je stekels op en loop zo hard weg als je kunt.’